dlaczego tak trudno się uwolnić od uzależnień?
Uzależnienia to jedno z największych wyzwań współczesnego społeczeństwa. Badania pokazują, że miliony Polaków zmaga się z różnymi formami uzależnień – od substancji psychoaktywnych po uzależnienia behawioralne, takie jak hazard czy korzystanie z technologii. Dlaczego tak trudno się uwolnić od tego typu zachowań? W tym poradniku przyjrzymy się przyczynom uzależnień, mechanizmom ich działania oraz skutecznym metodom radzenia sobie z nimi.
1. Czym są uzależnienia?
Uzależnienie to stan, w którym dana osoba odczuwa silną potrzebę korzystania z określonej substancji lub wykonywania określonej czynności, mimo negatywnych konsekwencji zdrowotnych, społecznych i psychologicznych.
Według danych Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), w 2022 roku około 2 milionów Polaków było uzależnionych od alkoholu, a liczba osób zmagających się z uzależnieniem od nikotyny wynosiła ponad 8 milionów. Coraz częściej mówi się także o uzależnieniach behawioralnych, takich jak kompulsywne korzystanie z internetu czy gier komputerowych.
📌 Polecane źródło: NFZ – Profilaktyka uzależnień
2. Jak uzależnienia wpływają na mózg?
Badania neurobiologiczne wskazują, że uzależnienia mają swoje podłoże w działaniu układu nagrody w mózgu. Substancje psychoaktywne, takie jak alkohol czy narkotyki, oraz czynności, takie jak hazard, stymulują wydzielanie dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za uczucie przyjemności.
Z czasem:
- Tolerancja wzrasta, co oznacza, że potrzebujemy większych dawek lub intensywniejszych doznań.
- Układ nagrody przestaje reagować na naturalne bodźce, takie jak jedzenie czy relacje społeczne.
Według badań Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, uzależnienie może prowadzić do trwałych zmian w strukturze mózgu, co utrudnia powrót do normalnego funkcjonowania.
📌 Polecane źródło: Instytut Psychiatrii i Neurologii
3. Dlaczego tak trudno przestać?
Istnieje kilka kluczowych czynników, które sprawiają, że wyjście z uzależnienia jest tak trudne:
- Mechanizm nawyków – Uzależnienia są często zakorzenione w codziennych rutynach.
- Unikanie dyskomfortu – Substancje psychoaktywne lub uzależniające czynności stają się sposobem radzenia sobie ze stresem, lękiem czy samotnością.
- Brak wsparcia – Według raportu Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii (KBPN), tylko 30% osób uzależnionych w Polsce korzysta z profesjonalnej pomocy terapeutycznej.
4. Uzależnienia behawioralne – nowe wyzwania
Choć uzależnienia od substancji są bardziej znane, uzależnienia behawioralne, takie jak kompulsywne korzystanie z mediów społecznościowych, stają się coraz większym problemem.
Badania Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego wskazują, że około 15% młodzieży w Polsce spędza w sieci ponad 6 godzin dziennie, co zwiększa ryzyko uzależnienia od internetu. Zjawisko to wiąże się z:
- Problemami w relacjach międzyludzkich.
- Pogorszeniem wyników w nauce.
- Depresją i lękiem.
📌 Polecane źródło: Polskie Towarzystwo Psychiatryczne
5. Etapy wychodzenia z uzależnienia
Wyjście z uzależnienia to proces, który można podzielić na kilka etapów:
- Świadomość problemu – Kluczowym krokiem jest przyznanie, że mamy problem.
- Decyzja o zmianie – Osoba uzależniona musi podjąć świadomą decyzję o zmianie swojego życia.
- Terapia – Profesjonalne wsparcie, takie jak psychoterapia czy grupy wsparcia (np. Anonimowi Alkoholicy).
- Wprowadzenie zdrowych nawyków – Zastąpienie uzależniających czynności nowymi, pozytywnymi nawykami.
Według badań Uniwersytetu SWPS, osoby uczestniczące w terapii grupowej mają nawet 70% większą szansę na wyjście z uzależnienia niż te, które próbują samodzielnie.
📌 Polecane źródło: SWPS – badania nad uzależnieniami
6. Jak wspierać osobę uzależnioną?
Wsparcie bliskich jest kluczowe w procesie wychodzenia z uzależnienia. Oto kilka wskazówek:
- Unikaj osądzania – Zamiast krytykować, oferuj pomoc i wsparcie emocjonalne.
- Zachęcaj do terapii – Zaproponuj skontaktowanie się z profesjonalistą.
- Nie umożliwiaj uzależnienia – Nie wspieraj zachowań, które utrzymują uzależnienie (np. pożyczanie pieniędzy na hazard).
7. Skuteczne metody terapii
Istnieje wiele metod terapii uzależnień, które różnią się w zależności od rodzaju uzależnienia i indywidualnych potrzeb:
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – Pomaga zmieniać negatywne wzorce myślenia i zachowania.
- Farmakoterapia – Leki, takie jak naltrekson, są stosowane w leczeniu uzależnień od alkoholu i opioidów.
- Grupy wsparcia – Programy 12 kroków, takie jak Anonimowi Alkoholicy (AA).
📌 Polecane źródło: KBPN – leczenie uzależnień
8. Profilaktyka – jak zapobiegać uzależnieniom?
Zapobieganie uzależnieniom jest równie ważne, jak ich leczenie. Kluczowe działania to:
- Edukacja w szkołach – Programy edukacyjne, takie jak „Szkoła bez nałogów”.
- Wspieranie zdrowych nawyków – Promowanie aktywności fizycznej i hobby.
- Wsparcie psychiczne – Wczesna interwencja w przypadku problemów emocjonalnych.
Według Głównego Inspektoratu Sanitarnego, wprowadzenie programów profilaktycznych w szkołach zmniejszyło liczbę młodzieży sięgającej po alkohol o 20% w ciągu ostatnich 5 lat.
📌 Polecane źródło: GIS – profilaktyka nałogów
Podsumowanie
Uzależnienia to złożony problem, który wymaga wielowymiarowego podejścia – od zrozumienia mechanizmów ich działania, przez profesjonalne leczenie, aż po profilaktykę. Wsparcie bliskich, odpowiednia terapia oraz edukacja mogą znacząco zwiększyć szanse na uwolnienie się od nałogu. Pamiętaj, że kluczem do sukcesu jest nie tylko walka z nałogiem, ale również budowanie zdrowych i pozytywnych relacji z otoczeniem.
